Aim: Cortisol, the stress hormone, is produced by the hypothalamo-hypophyseal-adrenal (HHA) axis and has known effects on growth. In this study, BMI and salivary cortisol levels were compared in 3 to 6 year-old pre school children.
Method: This study included 288 children (120 girls and 168 boys) aged between 3 and 6 who had received pre-school education in Zübeyde Hanım Kindergarten in the Palandöken district of Erzurum province. Of girls, 75 were morning attendants and 45 were afternoon attendants; of boys, 105 were morning attendants and 63 were afternoon attendants. Three saliva samples were taken from children on each of the three consecutive days: one sample was taken at home within 30 min post-awakening and the other two samples were taken in the school at the end of first and third lessons. Cortisol levels measured in saliva samples were compared with BMI. Cortisol levels were assessed by using a validated ELISA method and the data were analyzed using the MINITAB (USA) statistical program.
Results: Cortisol levels were the highest post-awakening and dropped thereafter during the first and third lessons (P<0.001). Therefore, the data obtained show that the cortisol awakening response (CAR) also occur in the pre-school children and cortisol levels decrease with the progress of the day. There were no difference between the days in terms of CAR (P>0.05). Although early morning samples were similar, levels of cortisol in lesson 1 and 3 were higher in boys (P<0.01 and P<0.001, respectively). CAR was lower or blunted in the children with low BMI than the other children (P <0.001).
Conclusions: With normal BMI in this study, CAR was observed in pre-school children except those with lower BMI. This suggests that lower BMI in pre-school children is associated with dysfunctioning HHA axis and this, in turn, might have important pathophysiological consequences.
Keywords: Saliva, cortisol, Body mass index, pre-school children
Amaç: Kortizol, hipotalamo-hipofizer-adrenal (HHA) eksen tarafından üretilen, stres hormonu olarak bilinen ve büyüme üzerinde etkisi olan bir hormondur. Bu çalışmada okul öncesi 3-6 yaş çocuklarda VKİ ve tükürükte ölçülen kortizol değerleri karşılaştırıldı.
Yöntem: Bu çalışmaya Erzurum ili Palandöken ilçesi Zübeyde Hanım Anaokulunda okul öncesi eğitim gören 3-6 yaş arası 288 çocuk (120 kız ve 168 erkek) dahil edildi. Kızların 75’i sabahçı, 45’i öğlenci iken; erkeklerin 105’i sabahçı 63’ü öğlenciydi. Öğrencilerden, ard arda üç gün boyunca her gün üç tükürük örneği alındı; biri evde uyanma sonrasındaki ilk 30 dakikada diğer ikisi okulda 1. ve 3. ders sonundaydı. Tükürükte ölçülen kortizol düzeyleri VKİ ile karşılaştırıldı. Kortizol düzeyleri, validasyonu yapılmış bir ELISA testi kullanılarak belirlendi ve veriler MINITAB (ABD) istatistik programıyla analiz edildi.
Bulgular: Kortizol düzeyleri, uyanma sonrası en yüksek iken 1. ve 3. ders ile birlikte düşmüştür (P<0,001). Veriler kreş çocuklarında da kortizol uyanma yanıtının (KUY) oluştuğunu ve günün ilerlemesiyle birlikte kortizol düzeyinin düştüğünü göstermektedir. Sabah uyanma yanıtı ile birinci dersteki kortizol düzeyi üç gün için de benzerdi (P>0.05). Sabah ilk örnekler benzer olmasına rağmen, 1. ve 3. ders kortizol düzeyleri erkek çocuklarda daha yüksek bulundu (sırasıyla P<0.01 ve P<0.001). Kortizol düzeyleri düşük VKİ'li çocuklarda diğer çocuklardan daha düşüktü(P<0.001).
Sonuçlar: Çalışmamızda VKİ normal olan okul öncesi çocuklarda KUY gözlenmesine rağmen, VKİ'si düşük olan çocuklarda gözlenmedi. Bu durum, okulöncesi çocuklarda düşük VKİ ile bozulmuş HHA eksen aktivitesinin birbirleriyle ilişkili olduklarını ve bunun da önemli fizyopatolojik sonuçlarının olabileceğini göstermektedir.
Anahtar Kelimeler: Tükürük, kortizol, Vucut kitle indeksi, okul öncesi çocuk